"Istırabın verdiği intibah(uyanma) zamanlarında, kendi kendini aldatmak, başkalarını kandırmak kadar basit değildir ve insan kendi içindeki adaletten ürkmeye başlar."
"Neriman düşündü ve bir anda şarklıların kedileri ve garplıların köpekleri niçin bu kadar sevdiğini anladı. Hıristiyan evlerinde köpek ve Müslüman evlerinde kedi bolluğu şundandı: Şarklılar kediye, garplılar köpeğe benziyorlar!
Kedi yer, içer, yatar, uyur, doğurur; hayatı hep minder üstünde ve rüya içinde geçer; gözleri bazı uyanıkken bile rüya görüyormuş gibidir; lâpacı, tembel ve hayalperest mahlûk, çalışmayı hiç sevmez.
Köpek diri, çevik, atılgandır. İşe yarar; birçok işlere yarar. Uyurken bile uyanıktır. En küçük sesleri bile duyar, sıçrar bağırır."
"Kimi adam vardır ki sabahtan akşama kadar oturur ve düşünür. Onun bir hazine-i efkârı vardır, yani fikir cihetinden zengindir; kimi adam vardır ki sabahtan akşama kadar ayak üstü çalışır, meselâ bir rençper, fakat yaptığı iş dört tuğlayı üstüste koymaktan ibarettir.
Evvelki insan tembel görünür velâkin çalışkandır, diğer insan çalışkan görünür velâkin yaptığı iş sudandır. Zira birisi maneviyat ile, zihin gayretiyle yapılan iştir; öbürü vücut ile, bedenle yapılan iştir. Maneviyat daima daha âlidir (yüce), vücut sefildir (aşağılık). Yapılan işlerin farkı da bundandır."
"-Bak, dedi, şu arkanda, konsolun üstünde duran saati Harunü Reşit zamanında bir şarklı icat etmiştir, şu elimdeki kitabı bir şarklı yazmıştır.
-Aman hep o kara kaplı kitap…Başka yok mu? Yazmış da ne olmuş? Sizden başka onu kim okuyor?
-Senden başka bu kitabı pek çok insan okuyor.
-Aman…Hep tembeller, hayalperestler…
-Hayır…Frenkler de okuyor. Bu gibi eserlerin garpta bir tanesinin yüzlerce basılmış tercümeleri vardır. Avam (aşağı tabaka, daha çok Batı’da halkı kategorize etmede kullanılmış) da okur, havas (avam kelimesinin zıddı,kendilerini alktan ayrı ve üstün gören kesim) da okur velâkin sen okumazsın, mazursun da.
Mekteplerinizde böyle şey kalmadı. Bir İngiliz kızına Sadi’yi sorsan bilir, sen Şarklı olduğun halde bilmezsin. Kabahat sende mi, Sadi’de mi?"
"Kadınlar, medeniyeti gözleriyle anlamaya mahkûmdur. Bunlar, hakiki medeniyetçilerden daha bahtiyardırlar: Şekillerle iktifa (yetinme) ederler ve renklerin değişmesi onları eğlendirir. Fakat hakiki terakkiye (ilerleme, yükselme, gelişme) inanan, kültür sahibi bir İngiliz kızın sükûtu hayalini (hayal kırıklığı) düşünün! Her şeye vâsıl (ulaşan, varan) olmuş, fakat hiçbir şey bulamamıştır.
İçlerinde intihar edenler var. Bu daha fena. Zira onlar için medeniyet, cazip bir renkler âleminden ibaret değildir. Onlar bütün ümitlerini insanlığın muhteva (içerik) olarak tekâmülüne (gelişme,kalkınma) bağlamışlar ve büyük harp misaliyle de aldandıklarını anlamışlardır.
Onlar ideal sahibidirler; bizimkiler fantezi düşkünü; onların aldanışı daha korkunçtur."
.
